کمبود عناصر غذایی در گیاهان از عمده‌ترین دلایل خسارت به محصولات کشاورزی است. موجودات زنده به ویژه گیاهان برای رشد و نمو به مواد غذایی نیاز دارند.
رعایت کامل برنامه غذایی گیاهان و تامین تمامی مواد مغذی برای آن‌ها، موجب سلامت محصول میشود. کمبود هر یک از عناصر ضروری مورد نیاز گیاه، باعث کمبود عناصر غذایی در گیاهان میشود.
نقش نیتروژن در گیاهان:
نیتروژن در سنتز پروتئین‌ها و آنزیم‌ها، رشد و تکثیر سلول‌ها، گلدهی، تشکیل میوه، رسیدگی میوه، سنتز کربوهیدارت‌ها و سنتز اکسین و سیتوکینین و انتقال انرژی، فتوسنتز، سنتز اسید نوکلئیک‌ها (DNA و RNA)، نقش دارد.
دلایل کمبود نیتروژن در گیاهان:
خاک‌های قلیایی یا اسیدی، علف‌های هرز، شوری خاک، کمبود مواد آلی در خاک و دمای پایین باعث کمبود ازت در گیاهان میشود. وجود عناصر منگنز، پتاسیم و کلر به میزان زیاد در خاک، جذب ازت توسط گیاه را کاهش می‌هد. همچنین آبشویی در هنگام آبیاری ازت را از دسترس گیاه خارج می‌کند؛ به همین علت بهتر است که ازت در زمان نزدیک به کاشت به خاک اضافه شود.
نقش فسفر در گیاهان:
فنوسنتز باعث افزایش مقاومت گیاهان به آفات و بیماری‌ها میشود و در ساختار پروتئین‌ها و کربوهیدارت‌ها، غشا سلولی، ساختار مولکول‌های حامل انرژي و سنتز چربی‌ها نقش دارد. فسفر باعث رشد زودرس ریشه، تشکیل بذر، تحریک پنجه زنی میشود.
علائم کمبود فسفر در گیاهان:
کاهش رشد ریشه و مقاومت گیاه در برابر تنش‌های محیطی مثل سرما
تاخیر در بلوغ و گلدهی و کاهش جوانه زنی
پدیدار شدن رنگ بنفش یا برنزی در سطح زیرین برگ‌های مسن به دلیل تجمع رنگدانه آنتوسیانین
نقش پتاسیم در گیاهان:
پتاسیم برای فعال کردن پتانسیل اسمزی، سنتز قندها، سنتز پروتئین، تقسیم سلولی، انتقال کربوهیدارت‌ها و رشد ریشه مورد نیاز گیاهان است. همچنین مقاومت گیاه را در برابر بیماری‌ها، آفات و خشکی افزایش می‌دهد.
نقش منیزیم در گیاهان:
منیزیم متابولیسم فسفات و انتقال فسفر و تولید کربوهیدارت‌ها و قندها و فعال کردن چند سیستم آنزیمی خاص در گیاهان نقش دارد.
دلایل کمبود منیزیم در گیاهان:
تنظیم نبودن PHخاک، خاک خشک، خاک‌های شنی و سبک، ، دمای پایین خاک و میزان زیاد عنصر کلسیم، پتاسیم و آمونیوم که با جذب منیزیم رقابت دارند، از عوامل کمبود منیزیم در گیاهان می‌باشند.
علائم کمبود منیزیم در گیاهان:
لکه‌های قرمز و قهوهای بر روی تیغه برگ‌ها شکل میگیرند و زرد شدن بین رگبرگ‌ها و سبز باقی ماندن رگبرگ‌ها را مشاهده میکنیم.
کمبود کلسیم در گیاهان:
کلسیم عنصری است که برای ماندگاری میوه و مدت انبارداری میوه بسیار حائز اهمیت است. این عنصر با عناصر دیگر مانند سدیم و پتاسیم در رقابت است و در حضور مقدار زیادی از این عناصر، جذب کمتری دارد. از آنجایی که کلسیم عنصری کم تحرک است، علايم کمبود آن ابتدا در برگ‌های جوان پدیدار میشود، اما ممکن است تغییر رنگ و حتی سبز تیره شدن برگ‌های مسن نیز دیده شود.
نقش کلسیم در گیاهان:
کلسیم در تشکیل دیواره سلولی، تنظیم روزنه‌ها، استحکام دیواره سلولی، تنظیم PH سلول، نفوذپذیری و تراوایی غشا، تقسیم سلولی، فعالیت بعضی از آنزیم‌ها و افزایش مقاومت گیاه نقش دارد.
دلایل کمبود کلسیم در گیاهان:
خاک‌های اسیدی، شنی، رطوبت نامتعادل خاک، میزان زیاد فسفر در خاک و PH پایین از جمله عوامل اثرگذار بر کمبود کلسیم در گیاهان هستند.
علائم کمبود کلسیم در گیاهان:
سوختگی نوک برگ
متوقف شدن رشد ریشه‌های جدید و جوانه ها
قهوهای شدن و و پیچ خوردن لبه برگ‌های جوان به سمت پایین
کوتاه و سفت شدن ریشه‌ها
کاهش رشد نقاط مریستمی
کاهش انبارداری
کمبود روی در گیاهان:
روی از جمله ریز مغذی‌های کم‌تحرک است، که علائم کمبود خود را در برگ‌های جوان نشان می‌دهد.
نقش روی در گیاهان:
گیاهان برای فعال کردن تنظیم کننده‌های رشد گیاه به ویژه اکسین و ایندول استیک اسید (IAA)، رشد و افزایش مقاومت گیاه در برابر بیماری‌ها به این عنصر نیاز دارند.
دلایل کمبود روی در گیاهان:
pH بالا، دمای پایین خاک، مقادیر زیاد کلسیم و فسفر در خاک و… می‌توانند باعث کمبود روی در گیاهان شوند.
علائم کمبود روی در گیاهان:
کلروز بین رگبرگ‌ها و کوچک شدن و بدشکل شدن برگ ها و موجدار شدن لبه برگ ها و برنزه شدن یا لکه‌ای شدن برگ‌های جوان
کاهش رشد ساقه و کوتاه شدن میان‌گره‌ها و جارویی شدن انتهای شاخه‌ها را مشاهده خواهید کرد.
استفاده از کودهایی مانند سولفات روی برای درمان این کمبود توصیه می شود
