مگس گیلاس گونه‌ای از مگس میوه‌ی تفریتیده (Tephritidae) هست که میزبان گیاهان خانواده‌ی رزاسه و زرشک می‌باشد. این آفت اکثراً به درختان گیلاس و آلبالو خسارت می‌زند این آفت به‌طور وسیعی در بیشتر نواحی اروپا (به‌جز انگلیس)، قفقاز، قزاقستان، غرب سیبری و خاورمیانه گسترش‌یافته است. در آمریکای شمالی این آفت اولین بار در سال ۲۰۱۶ دیده‌شده است.
مگس گیلاس مهم‌ترین آفت گیلاس در آسیا و اروپاست؛ اما به میوه‌های زردآلو، زرشک، پیچ امین‌الدوله و آقطی هم آسیب می‌رساند. لارو این آفت ضمن تغذیه از گوشت میوه‌ها، فضولات خود را در آنجا گذاشته و باعث فاسدشدن میوه‌ها و تغییر رنگ آن‌ها می‌شود.
چرخه‌ی زندگی مگس گیلاس
از مهم‌ترین آفات درختان گیلاس و آلبالو است. طول عمر مگس‌ها در طبیعت ۱ تا ۲ ماه هست. حشرات بالغ از اواخر اردیبهشت تا اواسط تیرماه یافت می‌شوند. حشرات کامل مگس گیلاس از مگس خانگی کوچک‌تر هستند. این مگس از ترشحات قندی تولیدشده توسط درختان یا عسلک تولیدشده توسط حشراتی مانند شته سبز هلو تغذیه می‌کند. پس از ۱۰ الی ۱۵ روز حشرات ماده در گوشت میوه تخم‌گذاری می‌کنند (۵۰ تا ۸۰ تخم برای یک‌بار). پس از گذشت ۶ الی ۱۲ روز تخم‌ها تفریخ شده و به لارو تبدیل می‌شوند. لاروها سفیدرنگ، بدون پا و به طول تقریبی ۴ تا ۵ میلی‌متر هستند که از گوشت میوه تغذیه می‌کنند.
مرحله‌ی لاروی ۱۵ تا ۳۰ روز (بسته به مدت رسیدگی میوه‌ها و شرایط محیطی رشد و نمو) طول می‌کشد. در مرحله‌ی رسیدگی لاروها میوه را ترک کرده و مرحله‌ی شفیرگی خود را در خاک به سر می‌برند. شفیره‌ها تا اردیبهشت‌ماه در خاک باقی می‌مانند و ظهور حشرات بالغ از اواسط بهار می‌باشد. مگس گیلاس در سال یک نسل یا هر دو سال یک‌بار، یک نسل دارد.
خصوصیات مورفولوژیکی مگس گیلاس
حشره‌ی کامل مگس گیلاس به طول حدوداً ۴ الی ۵ میلی‌متر است. این مگس‌های کوچک دارای بدن براق و به رنگ قهوه‌ای تیره تا سیاه می‌باشند. دارای بال‌های شفاف با ۳ تا ۴ نوار عرضی سیاه یا خاکستری روی بال‌ها. سر قهوه‌ای‌رنگ، چشم‌های مرکب به رنگ سبز با بازتاب نور قرمز که قسمت اعظم سر مگس را پوشانده است. اسکوتلم (زائده پشت قفسه‌ی سینه‌ی حشرات) و پاها زردرنگ است.
روش‌های کنترل و مبارزه با مگس گیلاس
اگر مگس گیلاس کنترل نشود قادر به خسارت‌های بالا (تا ۸۰ درصد خسارت) به میوه‌های درختان گیلاس و آلبالو می‌باشد. یک مگس گیلاس ۳۰ تا ۲۰۰ میوه را آلوده می‌کند (حشرات ماده روی هر میوه یک تخم می‌گذارند و میوه‌های تخم‌گذاری شده علامت‌گذاری می‌شوند تا مگس‌های دیگر روی آن میوه تخم‌گذاری نکنند، به همین دلیل درون هر میوه تنها یک لارو دیده می‌شود)
کنترل زراعی
با توجه به اینکه مگس گیلاس زمستان گذرانی خود را به‌صورت شفیره و در خاک‌پای درختان میزبان طی می‌کند (شفیره‌ها در عمق ۲ تا ۷ سانتی‌متری خاک زندگی می‌کنند) یکی از بهترین و مفیدترین راه‌ها که باعث کنترل شدید آفت می‌شود استفاده از شخم‌های عمیق زمستانه است.
استفاده از یخ آب زمستانه نیز به‌طور مؤثری جمعیت آفت را کنترل می‌کند. همچنین کنترل نکردن علف‌های هرز در زیر درختان گیلاس و آلبالو در بهار باعث تأخیر ظهور آفات به مدت یک الی دو هفته می‌شود (به علت کاهش دمای خاک زیر درختان). پیشنهاد می‌کنیم چگونگی استفاده از یخ آب زمستانه را مطالعه کنید.
نکته: شفیره‌ها در خاک‌های رسی و سنگین قادرند بیشتر از یک سال دوام آورند.
کنترل فیزیکی و مکانیکی
استفاده از تله‌های فرومونی که حاوی مواد جلب‌کننده‌ی حشرات هستند (استئارات آمونیوم) و تله‌های زردرنگ عمودی قبل از باز شدن شکوفه‌های درختان میوه یکی از روش‌های کنترل مگس میوه هست. در مناطقی که ارقام پاکوتاه کشت می‌شوند می‌توان با استفاده از تور کشی روی درختان میوه در زمان تخم‌گذاری مگس گیلاس، از تخم‌گذاری حشرات روی میوه‌ها جلوگیری کرد
کنترل شیمیایی
استفاده از سموم شیمیایی یکی از روش‌هایی است که کشاورزان به‌طور گسترده‌ای به کار می‌برند. در این روش کنترل، زمان سم‌پاشی بسیار مهم هست زیرا سم‌پاشی پس از تخم‌گذاری حشرات بیهوده است. استفاده از سموم حشره‌کش مانند دیازینون و مالاتیون به نسبت ۲ در هزار قبل از رنگ گیری میوه‌ها توصیه می‌شود.
کنترل حشرات بالغ با استفاده از طعمه‌ی مسموم: استفاده از ملاس چغندرقند که با سم مالاتیون مسموم شده و با استفاده از سم‌پاش‌های دستی به تنه‌ی درختان گیلاس و آلبالو پاشیده می‌شوند (۳ نوبت). حشرات بالغ با تغذیه از این طعمه‌های مسموم از بین می‌روند.
کنترل بیولوژیکی
کنترل توسط دشمنان طبیعی مانند استفاده از قارچ Empusa sp که باعث خسارت به لارو مگس گیلاس می‌شود و قارچ Beauveria bassiana که به حشرات کامل مگس گیلاس خسارت می‌زنند.
عقیم‌سازی حشرات نر: با استفاده از اشعه‌ی گاما حشرات نر را عقیم می‌سازند و درنتیجه تخم‌های حشرات ماده‌ای که با حشرات نرعقیم جفت‌گیری کرده‌اند نابارور هستند (این روش بیشتر در کشورهای اروپایی استفاده می‌گردد)
