در این مقاله ابتدا به بررسی چای می پردازیم و سپس تعدادی از آفات و بیماری های باغات چای را اشاره می‌کنیم.

 برای از بین بردن آفات کشاورزی معمولا از دو روش مبارزه شیمیایی و مبارزه غیر شیمیایی استفاده می شود. تا کنون بیش از 300 نوع آفت و بیماری چای در دنیا یافت شده است اما خوشبختانه بوته چای جزو معدود گیاهانی است که در طبیعت هیچ آفت جدی ندارد!

 با این حال در سال های اخیر به دلیل شرایط جوی نامساعد و اشتباهات رایج در بخش کشاورزی تعدادی از کشاورزان برای برداشت چای ایرانی دچار مشکلاتی شده اند و علت عمده این مشکلات را ناشی از آفاتی می‌دانیم که در زیر به تشریح آن‌ها می‌پردازیم. 

 

مقدمه

چای گیاهی با ریشه های سطحی افشان است که به شرایط فیزیکی خاک از خود حساسیت نشان می‌دهد. ریشه‌های این گیاه برای نفوذ درخاک احتیاج به زمین مناسب دارند به طوری که در خاک‌های نامطلوب و نامناسب به سختی نفوذ می‌نمایند.

با توجه به این‌که اغلب سطح خاک‌ها مملو از مواد غذایی اند، در نتیجه بیشتر ریشه‌های بوته چای در قسمت سطح خاک پراکنده هستند. اولین ریشه‌های گیاه که ریشه چه نام دارد، به صورت بسیار نازک و سفیدرنگ، ظاهر می شود. بعد از مدتی ریشه ها رشد می‌کنند. حداکثر ارتفاع ریشه‌ها به ۳۰ سانتی متر می رسد که پس از انتقال به زمین اصلی رشد و نمو آن زیاد می شود.

 

ریشه های چای عموما به دو حالت می باشند؛ ریشه های عمودی وافقی

برگ چای که از نظر اقتصادی و بهره برداری قسمت اصلی این گیاه را تشکیل می‌دهد؛ همیشه سبز است و دارای شکل کشیده نوک تیز بوده و کناره آن دارای دندانه‌های ریز است و برگ ها به طور متناوب اطراف شاخه قرار گرفته اند. 
در چند روز اول به دلیل مصرف مواد ذخیره شده داخل بوته رشد گیاه سریع است. پس از ۲ تا ۳ ماه فعالیت برگ ها برای ساختن مواد غذایی آغاز می گردد.طبق یک گفته قدیمی چینی ، “چای برتر از کوههای مرتفع می آید”. ارتفاعات و لبه های کوهی به محافظت در برابر نور زیاد خورشید کمک می کند و دمای و رطوبت مناسبی را ایجاد می کند تا برگ ها به آرامی رشد کنند و صاف شوند.

 

چهار نوع اصلی چای وجود دارد

چای سبز، چای سیاه، چای اولانگ و چای سفید. تمام چای از همان گیاه تهیه می شود. تنوع خاص گیاه چای نحوه پردازش برگ‌ها پس از برداشت نوع چای ایجاد شده را تعیین می کند.

 گیاهان چای در خاک دارای زهکشی مناسب که دارای ph اسیدی و خنثی هستند، عملکرد بهتری دارند . برای بررسی مواد مغذی آن و نحوه اصلاح آن برای رشد بهینه ، همیشه قبل از کاشت آزمایش خاک انجام دهید.

 

کودهای مخصوص گیاه چای

گیاه چای برای بالارفتن کیفیت و عملکرد نیاز به کودهای مختلفی نیاز دارند. ازت ، فسفر و پتاس در هکتار استفاده می کنند. بیست درصد کل نیتروژن به شکل سولفات آمونیوم در ماه فروردین واردیبهشت استفاده می شود.  اوره در ماه خرداد و تیر توصیه می‌شود. پانزده درصد کل نیتروژن به شکل نیترات کلسیم آمونیوم در دوران قبل از زمستان (آذر و دی) اعمال می‌شود. 

استفاده از کودهای کامل از طریق پخش برای چای بالغ توصیه میشوند. فاصله بین دو برنامه پی در پی باید حداقل 3-4 هفته باشد.

 

از میان ریز مغذی‌ها، کمبود روی اغلب در شاخه های جوانی مشاهده می شود که با کاهش اندازه برگ ، برافروختگی ،کلروز  شناخته می شوند.

 استفاده از سولفات روی 6 تا 8 کیلوگرم در هکتار برای مزارع با بازده بالا در هر سال یک توصیه کلی است. مقدار فوق را می توان در 4 تا 5 مورد استفاده، تقسیم کرد. که در ترکیب دیگر ریزمغذی ها مانند ، سولفات منگنز و اسید بوریک به صورت اسپری همراه با اسپری سولفات روی مفید است. استفاده دوره‌ای از آهک از خصوصیات اساسی خاک است. بنابراین ، استفاده دوره ای از آهک برای اصلاح خاک ضروری است.

 

گوگرد:

کمبود این عنصر باعث میشود برگ‌های جوان‌تر به رنگ سبز تا زرد کم رنگ به نظر برسد ، رگه ها به رنگ سبز و علائم کلروز بسیار متمایز به نظر می رسند.

روی با توجه به تیره تر و داسی شکل شدن و  با گره‌های کوتاهتر ظاهر می شود.

 

منگنز:

کلروز برگ‌های پیر و جوان ، ایجاد لکه های نامنظم و مناطق اطراف آن به رنگ سبز باقی مانده است ، لکه های نکروتیک عمدتاً نزدیک به حاشیه برگ ها ایجاد میشوند.

شرایط مورد نیاز برای رشد و پرورش گیاه چای:

تمامی گیاهان برای این که روند رشد خود را به خوبی طی کنند نیاز به شرایطی دارند که باید آن را فراهم نمایید و به همین منظور در ادامه به بیان برخی از شرایط و اصول لازم برای کاشت چای پرداخته ایم که می توانید در این روند از آن ها نیز بهره بگیرید.

 

دما:

دمای مناسب برای جوانه زنی بذر چای، دمای بین ۲۴ الی ۳۰ درجه سانتی گراد می باشد و با توجه به اینکه این گیاه بومی مناطق گرمسیری می باشد قرار گیری آن در دماهای کمتر از ۱۵ درجه سانتی گراد می تواند به رشد آن آسیب رساند.

 

آبیاری:

چای نیاز به آبیاری منظمی دارد و در طول دوران جوانه زنی بایستی سطح بستر کشت همواره مرطوب باشد. وقتی گیاه  به ۱۰ سانتی متر رسید، از میزان و دفعات آبیاری بکاهید و تنها در طول هفته آن را دو الی سه مرتبه آبیاری نمایید.
 

خاک:

توجه داشته باشید که گیاه چای در واقع در خاک هایی با میزان ماده آلی بالا توانایی رشد بهتری خواهد داشت و توصیه می شود از ترکیب خاک باغچه، کوکوپیت و کود پوسیده دامی برای بستر این گیاه استفاده نمایید تا گیاه بتواند روند رشد و نموی خود را به خوبی طی کند.

 

نور:

به طور کلی بذرهای گیاه چای برای رشد بهتر نیاز به نور کافی و کامل خورشید دارند و در واقع بهترین فضا برای نگهداری و کاشت چای قرار دادن آن در مقابل پنجره های آفتابگیر آپارتمان می باشد و همچنین برای کاشت چای ترش نیز می توانید از شرایطی که بیان شد بهره بگیرید.

 

نماتد مولد زخم ریشه چای

نماتد زخم ریشه چای Pratylenchus Loosi که انگل داخلی و مهاجر ریشه چای است. با ورود به داخل ریشه و تغذیه از آن باعث نکروزه و از بین رفتن ریشه های مویی، کوچک شدن بوته و در نهایت کاهش برگ سبز چای می شود. در حال حاضر یک سوم اراضی چای کاری شمال کشور در استان های گیلان و مازندران آلوده به این آفت است.

از بهترین روش های مبارزه با نماتد مولد زخم ریشه می توان به شناسایی قسمت های آلوده در باغ چای اشاره کرد. جدا کردن آنها از قطعات سالم، تقویت زمین و باغ‌های آلوده، تهیه نهال های سالم از خزانه های مطمئن نیز می تواند بسیار موثر باشد.

 

سموم شیمیایی:

فنامیفوس و کادوزفوس با نظر کاشناس در اسفندماه توصیه می شوند.

 

 

شپشک آرد آلود چای:

این آفت از روی درختان آلوده مجاور باغ چای منتقل و موجب آلودگی آنها می شود. این شپشک به علت شرایط مساعد جوی (خشکسالی و کم آبی) در سال های اخیر گاها طغیان کرده و روی قسمت اعظم گیاهان زراعی و غیرمزروعی فعالیت می نماید. 

هرس بوته های آلوده، جمع آوری بقایای آلوده و سوزاندن آنها، ایجاد فاصله مناسب بین باغ چای با جنگل ها و سایر باغ های مرکبات، پاک کردن باغ های چای از درختان مثمر و غیرمثمر و از بین بردن علف های هرز چای با وجین کردن در از بین بردن این آفت بسیار موثر است. همچنین مبارزه بیولوژیک به خصوص استفاده از کفشدوزک می تواند مفید باشد.

سموم شیمیایی: دیازینون و مالاتیون را می توان برای کنترل فت استفاده کرد.

 

 

کنه پاکوتاه چای

نحوه تغذیه کنه چای بدین صورت است که از شیره برگ و جوانه ها استفاده می کند و بوته آلوده به تدریج زرد شده و می ریزند. این آفت به همه بوته های چای اعم از جوان و پیر حمله می کند.

در سال هایی که بارندگی کم باشد، خسارت آن قابل ملاحظه خواهد بود. کمبود رطوبت موجود در گیاه باعث غلیظ شدن شیره سلولی شده و شرایط جهت حمله آفت مهیا می گردد. و باعث توقف رشد جوانه ها و تقلیل محصول می گردد. برای مبارزه سموم پروپارژیت و تترادیفون با نطرکارشناس در صورت نیاز توصیه میشود.

 

شته سیاه چای

یکی از روشهای کنترل شته سیاه، وجین علف های هرز میزبان این آفت از قبیل تاج خروس، هرس بوته های آلوده، جمع آوری بقایای آلوده و سوزاندن آن ها، مبارزه بیولوژیک با استفاده از دشمنان طبیعی مثل لارو مگس سیرفیده و نهایتا استفاده از سموم شته کش  برای کنترل شته سیاه چای توصیه می شود.

برای مبارزه با این آفت استفاده از روش های زیر موثر است:

• جمع آوری و سوزاندن بوته های آلوده
• کودهای مناسب و آبیاری در فصل خشک
• هرس سالانه بوته های چای و ازبین بردن علف های هرز
• استفاده از کنه کش ها

 
تهیه و تنظیم: مهندس خطیب