نیشکر جزء گیاهانی است که هم برای استحصال مواد قندی و نیز برای صنایع کاغذ سازی، الکل سازی و مواد شیمیایی کاربرد داشته و کشت می‌شود. در ایران نیشکر به صورت عمده در استان خوزستان در حال کشت و زرع است و مجتمع‌های کشت و صنعت فراوانی برای کشت و فرآوری این محصول ایجاد شده است. اهمیت نیشکر به حدی بالا است که در برخی از کشورها اقتصاد عمده کشور بسته به این محصول است و اشتغال‌زایی فراوانی از قبل این محصول ایجاد شده است. این محصول همانند سایر گیاهان می‌تواند درگیر بیماری‌ها و آفات مختلف شود. هرگونه خسارت در این محصول ممکن است سبب کاهش تولید قند و مواد جانبی آن شود. از آنجایی که کشت نیشکر یک کشت صنعتی است، آفات و بیماری‌های این محصول نیز در سطوح وسیع آشکار می‌شود و گاها مبارزه و مدیریت آنها بسیار سخت است. بنابراین می‌توان حدس زد اگر افراد مستقر در واحدهای کشت و صنعت نیشکر آشنایی به آفات و بیماری‌های این محصول داشته باشند می‌توانند در بهترین زمان خود آنها را شناسایی و اقدامات مدیریتی را بر علیه آنها شروع کنند.

 

کرم‌های ساقه خوار( Diatraea saccharalis Fabricius):

آفات مختلفی می‌توانند در مراحل لاروی خود به ساقه پر از قند نیشکر حمله کرده و از آنها تغذیه کنند.  گونه‌های مختلفی از شب پره وجود دارد که می‌تواند روی این گیاه فعالیت داشته باشند. از جمله مهمترین این آفات می‌توان به گونه‌های مختلف شب پره جنس Sesamia اشاره کرد. این آفات در واقع پروانه‌های شب رو هستند که پس از تفریخ از تخم‌ها از نواحی مختلف به خصوص نواحی بند ساقه نیشکر، وارد ساقه اصلی شده و از محتویات ساقه تغذیه می‌کند. این آفت در ابتدا آفت ذرت است و در صورت وجود ذرت در اطراف مزارع نیشکر تمایلی به حمله به نیشکر‌ها ندارد،اما بالعکس در مناطقی که کشت و کار صنعتی نیشکر در حال انجام است، این آفت از جمله مهمترین آفات نیشکر به شمار می‌آید. زمستان گذرانی این آفات به شکل شفیره  و یا لارو در بقایای ساقه نیشکر به جا مانده بر روی زمین است. همزمان با گرم شدن تدریجی هوا در  زمستان،  حشرات بالغ تشکیل و پس از تخم گذاری بر روی نواحی مختلف گیاه، نسل جدید را آغاز می‌کنند. حرکت لاروها در داخل ساقه به صورت عمودی است و بنابراین برش طولی ساقه می‌تواند بهترین راهکار برای شناسایی این آفات در نیشکر باشد. این آفت ممکن است تا چند نسل در سال ایجاد بکند. بنابراین شناسایی به هنگام این آفت سبب می‌شود تا مدیریت جمعیت آن کارا تر انجام شود. مدیریت بقایای گیاهی و حذف آنها از مزارع پس از برداشت از اهمیت بالایی در کنترل جمعیت این آفت برخوردار است.بلافاصله پس از رصد اولین حشرات بالغ در مزارع بایستی سمپاشی با سموم کرم کش نظیر مالاتیون، دیازینون، کلرپیرفوس و یا فن والریت انجام گردد.

 

کرم‌های ریشه و طوقه

 این دسته از آفات معمولاً سوسک‌هایی هستند که در مراحل لاروی خود به ریشه و طوقه نیشکر حمله می‌کنند.  این آفات به خصوص در مراحل اولیه رشدی و جوانه زنی ابتدایی نیشکر بسیار حائز اهمیت هستند. و عدم توجه به آنها سبب بروز خسارات فراوان به مزارع نیشکر می‌شود. این آفات با تغذیه از ریشه، اندام‌های زیرزمینی و ناحیه طوقه باعث ایجاد ضعف عمومی، پژمردگی و یا افتادن بوته‌های نیشکر به زمین می‌شوند.  سوسک‌های خانواده Scarabaeidea مهم‌ترین این آفات هستند.  برای کنترل این دسته از آفات پیشنهاد می‌شود تا شخم زمین‌ها به صورت عمیق تر انجام شده و بیش از یکبار تکرار گردد. همچنین درصورت امکان، استفاده از روش آفتاب دهی و یا یخ و آب برای زمین‌های به شدت آلوده توصیه می‌گردد. سموم شیمیایی نظیر سایپرمترین، دیازینون و دلتامترین می‌تواند در کاهش جمعیت‌های این حشرات موثر واقع شود.

 

 

موریانه

 در دنیای گیاهی معمولاً موریانه‌ها مشکل خاصی برای گیاهان زنده و در حال رشد ایجاد نمی کند. این حشرات علاقه زیادی به سلولز و مواد چوبی دارند. اما گیاه نیشکر بر خلاف سایر گیاهان به دلیل ماهیت جذاب و شیرین و نیز وجود مواد سلولزی فراوان مورد علاقه موریانه‌ها است. است این حشرات با حمله به نواحی زیرزمینی نیشکر و تغذیه از آنها علاوه بر اینکه خسارت مستقیم خود را با تغذیه از اندام‌های زیرزمینی به جای می‌گذارند، می‌تواند سبب بروز بیماریهای قارچی و باکتریایی مختلف بر روی ریشه نیشکر نیز بشوند که دلیل این امر ایجاد زخم‌های فراوان بر روی ریشه و از بین بردن سد دفاعی طبیعی نیشکر است. متاسفانه مبارزه با موریانه‌ها بسیار دشوار است و به دلیل وجود زندگی اجتماعی و ملکه در جوامع موریانه‌ها، کاهش جمعیت آنها بدون از بین بردن ملکه امکان پذیر نمی باشد. در زمین‌های به شدت آلوده به موریانه توصیه می‌گردد تا زمان انجام شخم عمیق در زمستان نسبت به انجام یخ آب زمستانه نیز اقدام گردد. موریانه‌ها به شدت نسبت به سموم مقاوم می‌شود، اما به عنوان یک راهکار موقت می‌توان از سم سایپرمترین برای کاهش جمعیت بالای آن‌ها استفاده نمود.

 

ملخ ها

 گونه‌های مختلف ملخ می‌تواند از برگ‌ها و حتی ساقه‌های جوان در نیشکر را تغذیه کند. خسارت ملخ‌ها  گاهی به حدی است که سبب لخت شدن ساقه از برگ و ایجاد خسارات شدید به محصول نهایی می‌شود.  ملخ‌ها معمولاً در اوایل بهار ظاهر شده و ممکن است بین یک تا سه نسل در سال را ایجاد کنند. هرچه تعداد نسل‌های ملخ لخ خسارت این آفات نیز بیشتر خواهد بود. باید توجه داشت که ملخ‌ها در برخی از سال‌ها به صورت طغیانی و گله‌ای  وارد برخی از مناطق می‌شوند و در این صورت مبارزه با آنها تقریباً غیر ممکن خواهد بود. اما در جمعیت‌های کمترین آفات و در حالت‌های غیر طغیانی می‌توان با استفاده از طعمه‌های آلوده، سمومی نظیر مالاتیون، فنیتروتیون و دلتامترین  از جمعیت آن‌ها کاست. از آنجایی که این حشرات زمین‌های تقریباً مرطوب را برای تخم گذاری در زیر خاک انتخاب می‌کنند، شخم زدن و جابجایی خاک اطراف کانال‌ها و رودها در اطراف مزارع نیشکر بسیار کمک می‌کند تا جمعیت اولیه این آفت کاهش یابد.

 

کنه ها

گونه sacchari Oligonychus مهمترین کنه موجود بر روی اندامهای هوایی نیشکر است. این کنه همانند سایر همنوعان خود با تغذیه از شیره سلولی و گیاهی سبب ایجاد لکه‌های کوچک نکروزه بر روی برگهای نیشکر می‌شود. علاوه بر خسارت مستقیم ناشی از تغذیه کنه از شیره سلولی و گیاهی، این لکه‌های نکروزه سطح سبز برگ را کاهش داده و در نتیجه میزان مواد حاصل از فتوسنتز را کمتر میکند. کنه‌ها معمولاً در آب و هوای گرم تر بیشتر دیده می‌شوند و بنابراین می‌توان گفت که این آفت در ابتدای فصل کمتر ایجاد خسارت میکند اما همزمان با بلوغ نیشکر‌ها میزان خسارت بیشتر میشود. برخی از گونه‌های کنه قابلیت تنیدن تار بر روی اندامهای گیاهی را داشته و یا ممکن است که ظاهری گرد و خاک مانند به برگ بدهد. ورود به مزارع نیشکر دیکه دچار آفت کنه هستند باعث ایجاد خارش بر روی بدن کارگران می‌شود. مبارزه با کنه‌ها با توجه به اینکه به سرعت نسبت به سموم شیمیایی مقاومت از خود نشان می‌دهند اندکی دشوار است. بهترین راه استفاده از دشمنان طبیعی برای کاهش جمعیت کم‌ها است.برخی از گونه‌های کفشدوزک و کنه‌های شکارگر میتوانند از این کنه‌های آفت گیاهی تغذیه کرده و سبب کاهش جمعیت آنها شوند.  علاوه بر این سمومی مانند پروپارژیت، آبامکتین، بروموپروپیلات و ایمیداکلوپراید می‌توانند در کاهش جمعیت‌های این آفت موثر باشند.

 

 

شته ها

 گونه‌های مختلف شته از جمله گونه  Sipha flava می‌تواند به برگ‌های نیشکر حمله و از شیره گیاهی تغذیه کنند.  شته‌ها با تغذیه خود تولید ماده‌ای چسبناک و شیرین به نام عسلک کرده که این موضوع می‌تواند سبب جلب سایر حشرات از جمله مورچه‌ها به اندام‌های هوایی نیشکر بشود.شته‌ها همچنین سبب نشستن گرد و خاک بیشتر بر روی برگ‌ها و کاهش میزان فتوسنتز در آنها می‌شوند. تغذیه شته‌ها از برگ‌ها سبب بی حالی رنگ پریدگی و یا تغییر شکل جزئی آنها می‌شود. بهترین راه مبارزه با شته‌ها استفاده از سموم سیستمیک نظیر ایمیداکلوپراید و یا سوم تماسی نظیر دیکلروس و یا مالاتیون می‌باشد.

 

زنجره و زنجرک‌ها

 این دسته از آفت‌ها نیز هم در مراحل پورگی و هم در مراحل بلوغ می‌توانند بر روی نیشکر ایجاد خسارت کنند.  این دسته از آفات در هنگام بلوغ ممکن است از از جوانه‌های انتهایی و یا حاشیه برد‌ها تغذیه داشته و موجب بدشکلی بوته‌ها شوند در مراحل لاروی ممکن است لاروها از اندامهای هوایی و یا زیرزمینی نیشکر تغذیه کرده و باعث ایجاد ضعف عمومی در آنها بشود.مبارزه با این دسته از آفات هم به شکل شیمیایی و هم به شکل روش‌های زراعی امکان پذیر است. انجام شخم عمیق در زمین‌هایی که تحت کشت نیستند و یا آماده برای کشت می‌شوند در از بین بردن جمعیت‌های اولیه این آفت بسیار اثر بخش است. همینطور یک خواب زمستانه باعث کاهش جمعیت اولیه این آفات در مزارع می‌شود. اما برای مقابله بازارها معمولاً استفاده از سموم دیازینون، سایپرمترین، کلرپیرفوس ومالاتیون می‌تواند راهگشا باشد.

 

جمع بندی

 نیشکر به عنوان یک گیاه صنعتی بسیار مهم در زنجیره غذایی انسان‌ها نیازمند مراقبت فراوان است. مزرعه بزرگ نیشکر معمولاً این اجازه را نمی دهد تاثر کشی‌های دوره‌ای از داخل مزارع صورت بگیرد. بنابراین پیشنهاد می‌شود که در مراکز کشت و صنعت با استفاده از تله‌های فرمونی، کارت‌های چسبنده و تله‌های نوری جمعیت برخی از آفات کنترل شود. همچنین برای سایر حشرات می‌توان از روشهای نمونه برداری علمی برای تخمین جمعیت آفات در مزارع استفاده نمود. با استفاده از این روش‌ها می‌توان جمعیت آفات حاضر در مزرعه را تخمین زد و چنانچه جمعیت آنها در در نزدیکی آستانه اقتصادی قرار داشت، شروع به انجام مباحث مدیریتی بر علیه آفات نمود.